Do 2015 roku zobowiązaliśmy się wdrożyć dyrektywy mające gwarantować czyste powietrze w Europie. Za niedopełnienie wymogów będą groziły nam kary.

Także emisja metali ciężkich w znacznym stopniu pochodziła ze spalania węgla kamiennego; kadmu – 70,2 proc., rtęci – 36,5 proc., ołowiu – 38,8 proc. i arsenu – 49,7 proc. Wyemitowane do atmosfery chlorowcopochodne trucizny, jakimi są dioksyny i furany, w 43 proc. były skutkiem uzyskiwania energii z węgla.

Unijne kary

Unijna dyrektywa dotycząca czystszego powietrza dla Europy (Clean Air for Europe – CAFE) wchodzi w życie w 2015 roku. Polska jest zobowiązana m.in. ograniczyć emisję zanieczyszczeń do powietrza i w ten sposób poprawić jego jakość. Jeśli nie dopełni wymogów, musi liczyć się z sankcjami.

Wnosząc sprawę do Trybunału Sprawiedliwości w związku z uchybieniem zobowiązaniom z powodu opóźnień z wdrożenia CAFE, Komisja Europejska może wskazać kary finansowe, nie czekając na pierwszy wyrok.

Celem tej wprowadzonej w traktacie lizbońskim zmiany jest silniejsze zmotywowanie państw członkowskich do dokonywania wdrożenia dyrektyw w terminach przewidzianych przez prawodawcę i zapewnienie faktycznej skuteczności prawodawstwa Unii.

Wprowadzane unijne regulacje prawne z zakresu ograniczenia zanieczyszczeń, zwłaszcza toksycznych związków czy ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, postawią nasz kraj, który ponad 90 proc. energii elektrycznej i ponad 70 proc. energii cieplnej wytwarza z węgla, w trudnej sytuacji.

Wytwarzanie energii z węgla wydaje się tańsze niż w przypadku innych źródeł, jak np. energetyki odnawialnej. Jeśli jednak zostaną policzone koszty zewnętrzne, ochrony zdrowia, środowiska, to okazuje się, że inwestycje w energetykę opartą na węglu powodować będą wzrost kosztów społecznych (np. negatywne skutki dla zdrowia i środowiska) i niekonkurencyjność gospodarki (niska innowacyjność).

Spalanie węgla w elektrowniach węglowych w Polsce powoduje koszty zdrowotne w wysokości 12,5–34,4 mld zł rocznie (3–8,2 mld euro) – wynika z raportu Health and Environmental Alliance (HEAL), zrzeszającej organizacje typu non-profit z sektora zdrowotnego i medycznego.

Alternatywne źródła energii

Gaz tanieje, a elektrownie gazowe są szybsze w budowie i dostarczają energię w krótszym tempie niż te węglowe. Dodatkowo na sprzedaży błękitnego paliwa w godzinach szczytowego zapotrzebowania można znacznie zarobić, dlatego koncerny inwestują we własne bloki opalane tym paliwem.

Ceny gazu w Europie będą spadać. W USA w ubiegłym roku wyeliminowano 17 proc. węgla z energetyki, a gaz jest tam trzykrotnie tańszy niż w Europie. I Amerykanie chcą eksportować surowiec do Europy.

Wiele zakładów przemysłowych w Polsce, zwłaszcza dużych, jak np. Zakłady Azotowe Puławy czy PKN Orlen inwestują we własną energetykę gazową.

Orlen jest w trakcie realizacji trzech inwestycji, które łącznie dadzą moc 1500 MW energii elektrycznej mocy. Oczywiście, będzie ona wykorzystywana nie tylko na potrzeby Orlenu, który chce sprzedawać nadwyżki, ponieważ w szczycie energia elektryczna kosztuje nawet trzy razy więcej niż w tzw. podstawie.

W najbliższym czasie rusza też w Polsce terminal gazowy, który da nam dodatkowe 5 mld m3 gazu.

Przypominam tu, że w Polsce za 1,5-2 lat zabraknie 6 tys. MW w szczycie. Grozi to koniecznością np. okresowego wyłączania prądu. A rozwiązaniem nie jest budowa nowych elektrowni opalanych węglem.

Gaz syntezowy

Jest jeszcze jedna ciekawa alternatywa. Australijscy eksperci mówią: nie czekajcie na łupki. Polska może przejść energetyczną rewolucję, jeżeli zgazyfikuje swój węgiel kamienny pod ziemią. Zgazowany węgiel można spalić o wiele czyściej i uzyskać przy tym aż dwa razy więcej energii.

Dzięki technologii z antypodów można jeszcze pod ziemią zamienić węgiel w gaz syntezowy, wypompować go na powierzchnię, wzbogacić i wpuścić do systemu gazowego, który w Polsce jest świetnie rozbudowany.

Zasada jest prosta, bardziej natomiast skomplikowana technologia. Wierci się pionowy szyb do złoża znajdującego się 300-2000 m pod powierzchnią. Ważne, aby złoże miało solidne podłoże i strop, żeby po dość szybkim wypompowaniu gazu to wszystko się nie zawaliło. Zwykle zresztą, podobnie jak w tradycyjnych kopalniach, jamę po węglu wypełnia się wodą gruntową.

Potem wierci się poziomy szyb już w samym złożu. Może on mieć 500 m albo nawet 2 km. I na jego końcu wierci się kolejny szyb pionowy.

Za pomocą mieszanki ropy naftowej - czyli takiego miotacza ognia na sterydach - w ciągu godziny podgrzewa się złoże węgla do tysiąca stopni Celsjusza i wpompowuje w nie tlen, kontrolując jego ilość. Potem złoże samo się już spala i, co więcej, można w każdej chwili zatrzymać ten proces, po prostu odcinając dopływ tlenu.

Węgiel kamienny pochłania tlen i parę wodną z wód gruntowych i przechodzi w stan gazowy. Można by to porównać do zagotowania wody w czajniku. Wszystkie zanieczyszczenia, pyły opadają na podłoże i zostają pod ziemią. Gaz syntezowy – składający się z tlenku węgla i wodoru – wypompowuje się na powierzchnię.

Gaz poddaje się jeszcze dodatkowemu procesowi, podczas którego wolne atomy wodoru łączą się z węglem i otrzymujemy CH4, czyli metan. Taki czysty już gaz można po prostu wpompować do systemu gazowego. Można nim palić w domowym kotle.

To dość ekologiczna i bardzo bezpieczna technologia. Gaz jest o wiele czystszym źródłem energii niż węgiel. A na powierzchni nie ma śladu po kopalni, rolnicy mogą spokojnie uprawiać ziemię i hodować zwierzęta. Nie ma groźby osuwiska, bo jama pozostała po węglu jest zbyt głęboko, no i wypełni się wodą gruntową.

Grażyna Kurowska