Wśród niemieckich elektrowni spalających ponad 10 tys. ton osadów ściekowych rocznie można wymienić elektrownie Duisburg H. Stadtwerke, Franken II Bayernwerke, Heilbronn EnBW, Weiher II SaarEnergie czy Zolling Bayernwerke. Udział masowy osadów ściekowych w spalanej mieszance paliwowej z reguły nie przekracza 10 proc..

Oprócz niewątpliwych zalet istnieją jednak pewne bariery, związane głównie z koniecznością przestrzegania przepisów dotyczących gospodarki odpadami. Barierą utrudniającą upowszechnianie tego sposobu utylizacji osadów ściekowych w Polsce jest m.in. brak jednoznacznej decyzji o zakwalifikowaniu części energii pochodzącej ze współspalania do energii ze źródeł odnawialnych.

Prawo a wykorzystywanie osadów ściekowych

Aktualny stan prawny jest jednoznaczny jedynie w odniesieniu do wymagań stawianych energetycznemu wykorzystaniu biomasy drzewnej pierwotnej, czyli nie zawierającej jakichkolwiek zanieczyszczeń wynikających z procesów przetwórczych.

Działania zmierzające do uregulowania statusu odpadów biodegradowalnych – w tym także komunalnych osadów ściekowych – poprzez jednoznaczne uwzględnienie ich jako biomasy w aktach wykonawczych ministra gospodarki, mają coraz większą szansę powodzenia.

Wpływa na to konieczność zapewnienia rosnącego udziału energii odnawialnej w sprzedaży energii przez przedsiębiorstwa energetyczne - zobowiązania wynikające z Traktatu Akcesyjnego - oraz stopniowe „przekierowywanie” producentów energii na energetyczne wykorzystanie biomasy innego rodzaju.

Przyjęcie rozwiązania dla komunalnych osadów ściekowych na pewno zwiększyłoby zainteresowanie współspalaniem wysuszonych osadów w energetyce zawodowej.

Możliwość zaliczenia odpowiedniej części energii elektrycznej wytwarzanej w procesie współspalania paliw podstawowych (konwencjonalnych) i paliwa alternatywnego (m.in. wyprodukowanego na bazie osadów ściekowych) wymaga spełnienia określonych wymagań technologicznych, organizacyjnych i formalnych w tym zakresie.

Kluczowym zagadnieniem jest opracowanie wiarygodnych procedur określania zawartości frakcji biodegradowalnej w paliwach alternatywnych. Powinno to rozszerzyć listę odpadów biodegradowalnych wykorzystywanych jako paliwa alternatywne w energetyce i innych gałęziach gospodarki.

Nowe przepisy ustawy o odpadach zmieniły podejście do tego typu surowca i nałożyły na ich wytwórcę szereg wymagań. Jedną z ostatecznych dróg unieszkodliwiania osadów jest ich termiczna utylizacja i właśnie w tym kierunku postanowiono przeprowadzić inwestycję w zakresie gospodarki osadami.

Budowanie specjalistycznych suszarni ma na celu kompleksowe uporządkowanie gospodarki osadowej na terenie polskich miast czy gmin.

Żywiecki przykład instalacji

Żywiecką suszarnię uruchomiono 13 września 2013 roku. To jedna z najnowocześniejszych tego typu instalacji w Polsce.

Do tej pory osad był wywożony kilkadziesiąt kilometrów od Żywca i wykorzystywany do rekultywacji terenów. Teraz jest inaczej. Suszarnia to coś w rodzaju ogromnej sauny, w której osad transportowany jest taśmociągami. Dzięki panującej w hali temperaturze, od 80 do 130 stopni Celsjusza, odparowuje z niego woda.

Przewidywana ilość osadu przeznaczonego do suszenia w instalacji wynosi 13,3 tys. ton w ciągu roku. Z kolei wydajność instalacji, wyrażona ilością wody do odparowania, wynosi minimum 1300 kg wody w ciągu godziny.

Procesowi suszenia poddawana jest mieszanina odwodnionego osadu przefermentowanego z oczyszczalni w Żywcu oraz odwodnionego osadu dowożonego z oczyszczalni ścieków w Zwardoniu, Węgierskiej Górce oraz innych miejscowości.

Inwestycja pochłonęła ponad 14,5 mln zł. Budowa suszarni była jednym z zadań wchodzących w skład ogromnego, współfinansowanego przez Unię Europejską projektu „Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie - Faza II", realizowanego przez Związek Międzygminny ds. Ekologii w Żywcu.

To organizacja, którą utworzyli samorządowcy z Żywiecczyzny, aby uporządkować system oczyszczania ścieków na obszarze powiatu. Ich głównymi celami są czyste Jezioro Żywieckie, czyste góry i miejscowości przyjazne turystom.

Trzeba przeprowadzić kompleksowe zmiany na terenie całego powiatu. Dlatego Związek Międzygminny obejmuje gminy: Żywiec, Gilowice, Jeleśnia, Koszarawa, Lipowa, Łodygowice, Milówka, Radziechowy-Wieprz, Rajcza, Ujsoły oraz Węgierska Górka.

Przewidziana jest budowa w 11 gminach sieci kanalizacyjnej o łącznej długości ok. 1177 km oraz 249 przepompowni ścieków. Do tego dojdzie sieć wodociągowa z przyłączami o łącznej długości 178 km w gminach Gilowice, Jeleśnia, Lipowa, Milówka, Radziechowy-Wieprz oraz Żywiec z czterema pompowniami, czterema zbiornikami, stacją uzdatniania i ujęciem wody.

Odbiorcą wysuszonego osadu będą cementownie. Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Żywcu podpisało już umowę z firmą, która będzie odbierać ten produkt.

W efekcie procesu suszenia osadu zostanie tutaj wytworzony produkt bezpieczny dla środowiska i stanowiący materiał energetyczny o parametrach kaloryczności zbliżonych do węgla brunatnego. Dzięki temu będzie go można wykorzystywać do wytwarzania energii cieplnej.

Grażyna Kurowska

Podstawowe parametry instalacji suszenia osadu:

• wydajność instalacji wyrażona ilością wody do odparowania wynosi min. 1 300 kg H2O/godz. odparowanej wody i 1 800 kg osadu/godz. o uwodnieniu wejściowym około 26 proc.,
• zawartość suchej masy w osadzie odwodnionym wprowadzanym do suszarni wynosi 15-35 proc., zaś w osadzie po wysuszeniu 92 proc.,
• czas pracy instalacji suszenia osadu to 8 000 h/rok,
• nośnik energii cieplnej - gaz ziemny, alternatywnie dopuszcza się wykorzystanie biogazu - zużycie energii cieplnej nie więcej niż 0,85 kWh/kg H2O odparowanej,
• zużycie energii elektrycznej nie więcej niż 0,15 kWh/kg H2O odparowanej.