Dobre strony ustawy

Objęcie całych turbin wiatrowych kontrolą Urzędu Dozoru Technicznego

Bez wątpienia turbiny wiatrowe, które przez ostatnie 20 lat „urosły” od niewielkich, lokalnych generatorów prądu, do ogromnych fabryk „zielonej” energii, powinny być w całości kontrolowane przez państwowy urząd lub przynajmniej akredytowane przez niego jednostki. Dzisiaj kontroli UDT podlega jedynie winda jeżdżąca wewnątrz masztu, ale już pozostałe – kluczowe dla bezpieczeństwa elementy – nie.

Większy wpływ lokalnej społeczności na lokalizację

Dzisiaj farmy wiatrowe powstają zarówno w oparciu o miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (czyli uchwały rad gmin, które wymagają bardzo szerokich konsultacji), jak też w oparciu o decyzje o warunkach zabudowy. Te ostatnie, wydawane przez wójtów, bez potrzeby konsultacji społecznych, są często krytykowaną metodą. Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli taki mniej transparentny mechanizm może rodzić ryzyko nadużyć.

Ochrona mieszkańców i krajobrazu

Ustawa chronić będzie mieszkańców także przed zbyt bliską lokalizacją turbin wiatrowych. Chociaż inwestycje realizowane z naruszeniem interesów właścicieli sąsiednich działek było raczej wyjątkiem, to przepisy mają wyeliminować potencjalne zagrożenia.
Po wejściu w życie ustawy w Polsce rozwijać będą się już mogły nieduże farmy wiatrowe lub większe, ale z niskimi turbinami starego typu, co ograniczy ich wpływ na krajobraz, o czym już wielokrotnie dyskutowano w Sejmie, m.in. w poprzedniej kadencji w trakcie prac nad tzw. ustawą krajobrazową. Przy okazji ustawa może jednak wywołać efekt uboczny – powstawać będą mniejsze turbiny, ale ich gęstość będzie znacznie większa.

Większe wpływy podatkowe gmin, w których turbiny już stoją

Zwiększeniu przychodów budżetowych gmin teoretycznie miałaby służyć zmiana definicji budowli. Intencją przynajmniej części polityków jest, aby właściciele wiatraków płacili podatek od nieruchomości od wartości całego urządzenia, wliczając w to nie tylko fundamenty i masz, jak obecnie, ale także – stanowiące 2/3 wartości – gondolę wraz z urządzeniami i wirnik z łopatami. Przychody gmin, które dzisiaj same określają stawkę podatku od budowli (jedynym ograniczeniem jest, że nie może przekraczać 2%), mogłyby dzięki temu wzrosnąć kilkukrotnie. Posłowie nie zadali sobie jednak trudu policzenia tego wpływu. Z naszych szacunków wynika, że podatek ten wzrósłby z ok. 100 do ponad 400 mln zł.

Jednak w ocenie Obserwatora Legislacji Energetycznej proponowana zmiana nie powinna wpłynąć na wzrost opodatkowania, ponieważ nadal spod opodatkowania wyłączone będą części techniczne wiatraków. Powstanie jednak spór, który na podstawie aktualnych przepisów rozstrzygnął już kilka lat temu na korzyść inwestorów Trybunał Konstytucyjny w sporze z gminą Darłowo. Posłowie pozostawiając po sobie nieprecyzyjne przepisy narażają w największym stopniu nie inwestorów, ale same gminy, spośród których część z pewnością będzie się wdawała w wieloletnie spory, które – w przypadku przegranej – skutkować będą koniecznością zwrotu nadpłaconego podatku wraz z wysokimi odsetkami.

Słabe strony ustawy

Ograniczenie rozwoju gmin

Jednym z najważniejszych skutków ubocznych ustawy może być zablokowanie rozwoju wielu gmin i swoiste wywłaszczenie z części praw właścicieli nieruchomości. Projekt ustawy zabrania bowiem nie tylko budowy wiatraków w pobliżu domów (odległości mniejszej, niż dziesięciokrotna wysokość całego urządzenia), ale także domów mieszkalnych w pobliżu wiatraków. Posłowie i pracownicy Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa, którzy pracowali nad projektem, nie zadali sobie jednak trudu wyliczenia tego wpływu.

Z analizy przygotowanej przez Obserwator Legislacji Energetycznej wynika, że zakaz dotknie – bagatela – 4 proc. terytorium Polski, a wartość samych działek budowlanych z zakazem budowy domów może przekraczać 7 mld zł.

Ograniczenie rozwoju energetyki wiatrowej

Wejście w życie ustawy w obecnym brzmieniu będzie oznaczać zakaz budowy turbin wiatrowych na większości terytorium Polski. Ponownie jednak posłowie i rząd nie zadał sobie trudu policzenia na jakim. Jest jasne, że przy bardzo rozproszonej zabudowie na polskiej wsi (tzw. siedliskowej) znalezienie miejsca oddalonego od jakiegokolwiek budynku o kilka kilometrów – a tyle terenu potrzebne byłoby do wybudowania niedużej farmy wiatrowej – jest niezwykle trudne. A znalezienie takiego miejsca w którym w dodatku są odpowiednie warunki wiatrowe i możliwości przyłączenia do sieci graniczy już z cudem. Pojawiające się w mediach informacje o zakazie budowy obejmującym ponad 90 proc. terytorium Polski wydają się być bliskie rzeczywistości.

Tymczasem energetyka wiatrowa jest w tej chwili – obok często krytykowanego współspalania biomasy – najtańszą technologią produkcji „zielonej” energii. W ocenie Polskich Sieci Elektroenergetycznych bez większych problemów w ciągu najbliższych 4 lat do sieci moglibyśmy przyłączyć jeszcze ok. 3 GW, czyli jeszcze połowę tego, co zostało wybudowane w Polsce w ciągu ostatniej dekady. To inwestycje, które są także przewidziane w rządowym planie, który ma nam umożliwić dywersyfikację źródeł zasilania, ograniczenie emisji zanieczyszczeń i realizację unijnych zobowiązań. Wpływu ustawy na te cele także jej autorzy nie podali, na co bez rezultatu zwracały im do tej pory uwagę Biuro Analiz Sejmowych, Sąd Najwyższy oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

Co będzie konsekwencją projektowanej ustawy? O tym w dalszej części artykułu na portalu WysokieNapiecie.pl.

Bartłomiej Derski